Ένα χρόνο πριν... έγραψαν για τον Ασωπό, τα Οινόφυτα, τους ελέγχους, το εξασθενές χρώμιο.

ΑΣΩΠΟΣ
Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΕΜΠΑΙΓΜΟΣ ΜΕ ΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ
Των ΛΙΝΑΣ ΓΙΑΝΝΑΡΟΥ, ΓΙΑΝΝΗ ΕΛΑΦΡΟΥ
Αεροφωτογραφίες: ΑΛΕΞΗΣ ΣΟΦΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ


Δύο μήνες μετά την επιχείρηση-σκούπα στον Ασωπό, μυστήριο παραμένει το τι συμβαίνει με τα επικίνδυνα απόβλητα. Το υπουργείο δεν ανακοινώνει τις ρυπαίνουσες βιομηχανίες και κανείς δεν ξέρει τι κάνουν τώρα με τα απόβλητά τους -αφού οι αρμόδιες εταιρείες για τη μεταφορά τους στο εξωτερικό δηλώνουν πως δεν έχουν πάρε-δώσε με βιομηχανίες των Οινοφύτων. Την ίδια ώρα φαίνεται πως οι τελευταίες λειτουργούν με περιβαλλοντικούς όρους της παλιάς νομοθεσίας και αρμόδιος να τις ελέγξει είναι ένας και μοναδικός υπάλληλος στη Νομαρχία...
Eδώ είναι το... Οινοφυστάν, δεν είναι παίξε-γέλασε», αναφέρουν οι γνωρίζοντες. Εδώ, οι νόμοι υπάρχουν για να μην εφαρμόζονται -με την ευθύνη να πετάγεται σαν μπαλάκι από τον έναν «αρμόδιο» στον άλλον- και η σιωπή («ομερτά» τη χαρακτηρίζουν κάποιοι) να καλύπτει τα πάντα. Δεν είναι τυχαίο ότι έως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, δεν είχαν ανακοινωθεί από το υπουργείο τα ονόματα των βιομηχανιών που κατά την πρόσφατη επιχείρηση βρέθηκε ότι ρυπαίνουν τον Ασωπό με παράνομες «μπούκες». Εντοπίστηκαν ακόμα και βιομηχανίες που απέρριπταν τα λύματά τους απευθείας στον υδροφόρο ορίζοντα, μέσω πηγών ή «ανάποδων» γεωτρήσεων. «Γιατί δεν μας λένε ποιοι είναι;», ρωτούν κάτοικοι και εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Εύλογο το ερώτημα, εάν ληφθεί υπόψη ότι εκείνοι έπιναν άφοβα δεκαετίες ολόκληρες, το νερό που βρέθηκε ότι περιέχει εξασθενές χρώμιο, μια ουσία τόσο τοξική που η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν έχει θεσπίσει καν όριο ασφαλείας για την κατανάλωσή της. Απλώς δεν πρέπει να καταναλώνεται. Ποτέ και από κανέναν. Μόνο από τους κατοίκους των Οινοφύτων…
Ενας ακόμη νόμος χωρίς πρόβλεψη για την εφαρμογή του
Οχι ότι δεν έχει υπάρξει καμία αλλαγή μετά την εκτόξευση του θέματος στις πρώτες σελίδες των εφημερίδων. «Βιομηχανίες που όλοι ξέραμε ότι ρυπαίνουν, τώρα, με τη φασαρία, συγκεντρώνουν τα απόβλητά τους -Κύριος οίδε σε τι εγκαταστάσεις- και τα στέλνουν αλλού. Πού αλλού, ουδείς γνωρίζει. Ισως λίγο παρακάτω, ίσως στο εξωτερικό. Απειλούν μάλιστα τους εργαζομένους με απολύσεις έτσι και ρίξουν μια σταγόνα κάτω», λέει στο ΟΙΚΟ στέλεχος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Θετική εξέλιξη; Ενδεχομένως. Εάν τουλάχιστον υπήρχε οποιοσδήποτε τρόπος να γνωρίζουμε -οι αρχές δηλαδή- τι ακριβώς παράγεται από πλευράς αποβλήτων και πού προωθείται. Εάν υπήρχε, με άλλα λόγια, έλεγχος.
Ολα δείχνουν, όμως, ότι το ελληνικό κράτος και σε αυτή την περίπτωση ψήφισε ένα νόμο, χωρίς να μεριμνήσει για τον τρόπο εφαρμογής του. Ο λόγος για την ΚΥΑ 12588/725/2006, με την οποία -επιτέλους- η χώρα μας εναρμονίστηκε με την Κοινοτική Οδηγία 91/689 για τη διαχείριση των τοξικών και επικίνδυνων αποβλήτων. Στο νόμο αυτό, που για πρώτη φορά ορίζει σαφώς ότι «απαγορεύεται η εγκατάλειψη, η απόρριψη και η ανεξέλεγκτη διάθεση επικίνδυνων αποβλήτων» (αρ. 4, παρ. 4), υπάγονται οι περισσότερες βιομηχανίες των Οινοφύτων. Το εξασθενές χρώμιο (κατ' εξοχήν συστατικό των επικίνδυνων αποβλήτων) παράγεται κατά κύριο λόγο από την επεξεργασία μετάλλου -και στις όχθες του Ασωπού αναπτύσσεται όλη η μεταλλοβιομηχανία της Ελλάδας (μεταλλουργία σιδήρου, χάλυβα, αλουμινίου, χαλκού). Βάσει του νόμου αυτού και της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει», οι βιομηχανίες υποχρεούνται είτε να διαχειρίζονται τα απόβλητα στις εγκαταστάσεις τους είτε να συνεργάζονται με ειδικές εταιρείες που τα μεταφέρουν στο εξωτερικό. Γιατί στο εξωτερικό; Διότι εδώ και 12 χρόνια, στην Ελλάδα, εκκρεμεί η δημιουργία δύο χώρων ταφής των επικίνδυνων αποβλήτων, των λεγόμενων ΧΥΤΑ.
Δεν εξάγονται, δεν επεξεργάζονται


Οι μεγαλύτερες από τις εταιρείες που έχουν αδειοδοτηθεί από το ΥΠΕΧΩΔΕ για μεταφορά τοξικών-επικίνδυνων αποβλήτων (είναι 12 συνολικά) αναφέρουν, όμως, ότι δεν έχουν «πάρε-δώσε» με τις βιομηχανίες των Οινοφύτων. Εύλογο το γιατί. Οπως λέει στο ΟΙΚΟ εκ μέρους της εταιρείας Interego ο κ. Χρήστος Βατσέρης, η μεταφορά αποβλήτων στις ειδικές μονάδες του εξωτερικού κοστίζει περίπου 1.000 ευρώ ο τόνος. «Κανείς δεν έχει επικοινωνήσει μαζί μας», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Τα επεξεργάζονται άραγε στις εγκαταστάσεις τους; Απίθανο, μιας και όπως λέει στο ΟΙΚΟ ο αναπληρωτής καθηγητής του Πολυτεχνείου Κρήτης και διευθυντής του μοναδικού στην Ελλάδα εργαστηρίου τοξικών και επικίνδυνων αποβλήτων κ. Ευάγγελος Γιδαράκος, δεν έχει φθάσει ακόμα στη χώρα μας η συγκεκριμένη τεχνολογία (χρειάζονται πιο εκλεπτυσμένες μέθοδοι από ένα βιολογικό καθαρισμό για τη διαχείριση τοξικών λυμάτων) ή τουλάχιστον είναι πανάκριβη και άρα δεν αποτελεί καν επιλογή για τις περισσότερες επιχειρήσεις. «Κατά συνέπεια, πρέπει να τα προωθούν στο εξωτερικό. Το ποσοστό, ωστόσο, των επικίνδυνων αποβλήτων που στέλνουμε έξω δεν ξεπερνά το 2% - 4%. Είναι οξύμωρο», προσθέτει ο κ. Γιδαράκος.
Λειτουργούν με τις παλιές μελέτες περιβαλλοντικών όρων
Μα, τότε, πώς εφαρμόζεται ο νόμος; «Μια χαρά εφαρμόζεται. Στα… χαρτιά», απαντά ο αντινομάρχης Βοιωτίας κ. Δημήτρης Αγγέλου. Και εξηγούμε: Για να δοθεί άδεια σε μια επιχείρηση (είτε από το ΥΠΕΧΩΔΕ είτε από τη Νομαρχία - ανάλογα με το μέγεθος της βιομηχανίας), θα πρέπει στις μελέτες περιβαλλοντικών όρων να αναφέρεται επακριβώς πώς θα γίνεται η διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων. Οι βιομηχανίες των Οινοφύτων, στην πλειονότητά τους, λειτουργούν με εγκρίσεις περιβαλλοντικών όρων βάσει της παλαιάς νομοθεσίας. «Θα έπρεπε να γίνει επανεξέταση όλων των μελετών αυτών και να δοθούν νέες άδειες», εξηγεί στο ΟΙΚΟ ο νομικός Περιβάλλοντος κ. Γιώργος Μπάλιας.
Σε δύο μέρες γίνονται οι... περιβαλλοντικές μελέτες
Μετά… τη «φασαρία», όπως συνηθίζουν να λένε στα Οινόφυτα, πολλές βιομηχανίες ξεκίνησαν τις διαδικασίες έγκρισης νέων περιβαλλοντικών όρων. «Στα χαρτιά καλά πάμε. Ποιος όμως ελέγχει εάν εφαρμόζουν αυτά που αναφέρονται στις άδειες; Ο ένας και μοναδικός υπάλληλος της νομαρχίας Βοιωτίας που είναι επιφορτισμένος με αυτό το έργο;», αναρωτιέται ο κ. Αγγέλου. Σύμφωνα με τον ίδιο, «συμφέροντα» θέτουν εμπόδια στη στελέχωση των γραφείων Περιβάλλοντος. Μελανό σημείο και το ότι οι επιτροπές παρακολούθησης που ελέγχουν την πορεία υλοποίησης των έργων στις βιομηχανίες όσον αφορά τη διαχείριση των αποβλήτων απαρτίζονται από έναν υπάλληλο της ίδιας της επιχείρησης και έναν νομαρχιακό υπάλληλο. «Αυτό είναι σκανδαλώδες», τονίζει ο κ. Μπάλιας. «Τουλάχιστον, θα έπρεπε να συμμετέχει ένας υπάλληλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που δεν συμμετέχει στη διαδικασία έκδοσης άδειας»!
Οι βιομήχανοι είχαν περιθώριο να προβούν στις απαιτούμενες αλλαγές, δηλαδή είτε να εγκαταστήσουν ειδικές μονάδες επεξεργασίας είτε να κατασκευάσουν ειδικές μονάδες αποθήκευσης όπου τα λύματα θα παραμένουν έως τη μεταφορά τους σε χώρους υγειονομικής ταφής, έως την 1η Οκτωβρίου. Δηλαδή, 1,5 χρόνο από την ψήφιση του νόμου. «Κανονικά, όλο αυτό το διάστημα οι βιομηχανίες θα έπρεπε να βρίσκονται σε οργασμό εργασίας», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Θανάσης Παντελόγλου, πρόεδρος του Ινστιτούτου Αειφόρου Ανάπτυξης των Οινοφύτων. «Επί ενάμιση χρόνο, όμως δεν κινήθηκε τίποτα».
Η σύνταξη μιας μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων δεν είναι απλό πράγμα, υπογραμμίζει ο κ. Γιδαράκος. «Στην Ελλάδα όμως σε δύο μέρες την έχουν τελειώσει. Επειδή όμως είναι αδύνατον κάτι τέτοιο, αυτομάτως, η μελέτη δείχνει άκυρη».
Το ΟΙΚΟ επικοινώνησε και με βιομηχανίες της περιοχής. Στις περισσότερες περιπτώσεις, στη λέξη «απόβλητα» η επικοινωνία διακοπτόταν: «Ο αρμόδιος δεν είναι εδώ, να κρατήσουμε ένα μήνυμα;». Χαρακτηριστική είναι, ωστόσο, η απόκριση στελέχους μεγάλης βιομηχανίας τροφίμων: «Οι Ράμπο ήρθαν (σ.σ. οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος), οι Ράμπο έφυγαν, το πρόβλημα παραμένει».
ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ ΠΑΡΑΝΟΜΗ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΑΣΩΠΟΥ
Αυτά που συμβαίνουν στα Οινόφυτα δεν είναι μόνο έκνομα βάσει του νόμου για τα απόβλητα, αλλά και βάσει του νόμου για τα νερά. Φέτος, η Ελλάδα, με το Π.Δ. 51/2007 υιοθέτησε την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2060 για τα νερά, με την οποία προστατεύονται, μεταξύ άλλων, οι ποταμοί. Οπως λέει ο νομικός Περιβάλλοντος κ. Γ. Μπάλιας, αυτομάτως αυτό καταργεί το Προεδρικό Διάταγμα του '79 το οποίο χαρακτηρίζει τον Ασωπό αγωγό βιομηχανικών λυμάτων. «Ή, τουλάχιστον, έπρεπε να το καταργεί. Η νέα νομοθεσία δεν επιτρέπει να γίνεται τέτοια χρήση των ποταμών».
ΑΠΟΘΗΚΕΥΜΕΝΟΙ 600.000 ΤΟΝΟΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ


Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ, στη χώρα μας παράγονται ετησίως περί τους 333.000 τόνοι επικίνδυνων αποβλήτων. Από αυτούς, το 62% υποβάλλονται σε εργασίες διάθεσης και το υπόλοιπο σε εργασίες αξιοποίησης. Σε απλά Ελληνικά, το 62% πετάγεται, άγνωστο πού, και ύστερα από τι είδους διαχείριση.
Σε μεγάλο ποσοστό αφορούν απόβλητα από θερμικές επεξεργασίες (44,5 χιλιάδες τόνοι, κυρίως από τη βιομηχανία σιδήρου και χάλυβα) και απόβλητα από τη χημική βιομηχανία (25.000 τόνοι).
Εκτιμάται ότι το 40% περίπου των τοξικών και επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων παράγεται στην περιοχή της Αττικοβοιωτίας και το 30% στην Κεντρική Μακεδονία. Η συνολική ποσότητα επικίνδυνων αποβλήτων που μεταφέρεται στο εξωτερικό «λόγω απουσίας των απαιτούμενων υποδομών στην Ελλάδα», όπως αναφέρεται στην έκθεση του ΥΠΕΧΩΔΕ, ανέρχεται σε 1.550 τόνους, με προορισμό κυρίως τη Γερμανία (πάνω από το 70%).
Την ίδια ώρα, ωστόσο, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία (η συλλογή των οποίων ολοκληρώθηκε το 2004), στη χώρα μας βρίσκονται αποθηκευμένοι πάνω από 600.000 τόνοι επικίνδυνων αποβλήτων. Από αυτά, εκτιμάται ότι ένα μεγάλο ποσοστό αφορά απόβλητα από την παραγωγή και επεξεργασία αλουμινίου. «Τα απόβλητα αυτά έχουν αποθηκευτεί από τους παραγωγούς τους είτε εντός των ορίων των εγκαταστάσεων παραγωγής τους είτε σε χώρους ιδιοκτησίας των παραγωγών τους, εν αναμονή περαιτέρω διαχείρισής τους», σημειώνει η αρμόδια αρχή. Ομως, όπως σημειώνει ο κ. Βατσέρης από την εταιρεία μεταφοράς επικίνδυνων - τοξικών αποβλήτων Interego, «οι βιομηχανίες είναι υποχρεωμένες να πραγματοποιούν ασφαλή αποθήκευση των αποβλήτων, μέχρι να φύγουν προς τα έξω… Φοβάμαι ότι μπορεί να είχαμε διαρροή και από ατελή αποθήκευση».
Η ΡΥΠΑΝΣΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΦΤΑΣΕ ΣΤΟ ΠΙΑΤΟ ΜΑΣ
«Η ρύπανση ταξιδεύει», συνηθίζουν να λένε οι ειδικοί, «δεν γνωρίζει διοικητικά όρια νομών και περιφερειών». Αυτό απεδείχθη περίτρανα στην περίπτωση της ρύπανσης του υδροφόρου ορίζοντα μέσω του Ασωπού ποταμού. Ιχνη επικίνδυνων ουσιών, όπως το εξασθενές χρώμιο βρέθηκαν σε περιοχές, από τη Θήβα και την Αυλίδα ώς τη Συκάμινο και τον Ωρωπό. Ωστόσο, ενδέχεται η ρύπανση να έχει ταξιδέψει ακόμα μακρύτερα - μέχρι το… πιάτο μας. Σε αυτές τις περιοχές παράγονται αρκετά αγροτικά προϊόντα, τα οποία, βέβαια, αρδεύονται από το ίδιο, τοξικό, νερό. Σύμφωνα με την αναπληρώτρια καθηγήτρια Παθολογικής Ανατομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Πολυξένη Νικολοπούλου - Σταμάτη, ουσίες όπως το εξασθενές χρώμιο είναι δυνατόν να περάσουν στην τροφική αλυσίδα, μέσω των γεωργικών προϊόντων, εγκυμονώντας σοβαρούς κινδύνους για την υγεία των καταναλωτών.
Αρμόδιο για τους ελέγχους των προϊόντων αυτών είναι το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, δεν κατέχει ούτε τη λήψη δειγμάτων ούτε τα αποτελέσματα ελέγχων.
Χαρακτηριστικό είναι, όμως, ότι ο Οργανισμός Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων ΔΗΩ, που επιβλέπει και υποστηρίζει 19 βιοκαλλιεργητές οι οποίοι δραστηριοποιούνται στην περιοχή, προχώρησε σε εργαστηριακούς ελέγχους των προϊόντων. «Δεν ήταν δυνατόν να γινόταν γνωστό κάτι τέτοιο, όπως η ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα, και να μην ελέγχαμε τα τρόφιμα. Είναι αυτονόητο», λέει εκ μέρους της ΔΗΩ ο κ. Κώστας Παζαρακιώτης.

________________________________________


Μαργαρίτα Καραβασίλη
Πρώην επικεφαλής των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος
«Δύο ελεγκτές, χωρίς αυτοκίνητο, για όλη τη Βοιωτία!»
«Πώς να γίνει έλεγχος για το εάν τηρούνται οι όροι προστασίας του περιβάλλοντος, όταν οι αρμόδιες Διευθύνσεις Περιβάλλοντος των Νομαρχιών διαθέτουν συνήθως ελάχιστους υπαλλήλους και μηδαμινά μέσα;
Οταν μάλιστα έχουν, συνήθως, και τις υποχρεώσεις της Πολεοδομίας; Η Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Νομαρχίας Βοιωτίας απαρτιζόταν από δύο-τρεις υπαλλήλους, ενώ δεν είχε ούτε αυτοκίνητο ούτε υπολογιστή! Δεν είχαν δηλαδή καν μια τράπεζα δεδομένων, να έχουν περάσει ηλεκτρονικά τους φακέλους της κάθε εταιρείας… Βέβαια, πρέπει να συνυπολογίσουμε στο αρνητικό σκηνικό και το πρόβλημα της διαφθοράς. Συχνά δεν έχουν και τη διάθεση να κινηθούν…». Η εικόνα για τους περιβαλλοντικούς ελέγχους, που μας δίνει η κ. Μαργαρίτα Καραβασίλη, πρώην επικεφαλής των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, φωτίζει την άθλια κατάσταση που επιτρέπει εγκλήματα σαν τη βιομηχανική ρύπανση στον Ασωπό.
«Με τη συγκρότηση της Ειδικής Υπηρεσίας των Ελεγκτών Περιβάλλοντος σε εθνικό επίπεδο έγινε ένα βήμα, καθώς συγκροτήθηκε σε επιστημονική και ανεξάρτητη βάση», λέει η κ. Καραβασίλη. «Η Υπηρεσία τάραξε τα νερά! Στον Ασωπό κάναμε 14 ελέγχους από το πρώτο εξάμηνο του 2004. Ανακαλύψαμε αγωγούς που έριχναν τα απόβλητα στο ποτάμι. Ηρθαμε σε επαφή με τον νομάρχη Βοιωτίας. Καταστρώσαμε σχέδιο ελέγχου και παρέμβασης με τον κ. Περγαντά. Ηταν θετικός. Αλλά ξέρετε τι μας είπε; Κάντε εσείς ό,τι μπορείτε, το δικό μας προσωπικό δεν μπορεί…»
Τον Ιούλιο του 2005, η κ. Καραβασίλη, παρά το αναμφισβήτητα θετικό έργο της, απομακρύνεται από τη θέση της διευθύντριας της Υπηρεσίας. Τα μεγάλα συμφέροντα χτύπησαν. «Δυστυχώς, από τη στιγμή που έφυγα δεν ασχολήθηκε κανείς με τον Ασωπό. Μέχρι να ξεσηκωθούν οι κάτοικοι και να μην μπορεί κανείς να κρυφτεί».
Η κ. Καραβασίλη καταρρίπτει τη λογική των προστίμων. «Τα πρόστιμα που συνήθως μπαίνουν είναι πολύ μικρά, της τάξης των 5.000 - 10.000 ευρώ και συχνά δεν είναι καλά στοιχειοθετημένα, έτσι ώστε όταν οι θιγόμενοι καταφεύγουν στα διοικητικά δικαστήρια τα πρόστιμα καταρρίπτονται…»
Παρά τη συμβολή των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, ο αριθμός τους παρέμεινε καθηλωμένος για πολλά χρόνια. Οι επιθεωρητές είναι μόλις 19, ενώ σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα υπάρχουν μόλις δύο! Ο κ. Σουφλιάς ανακοίνωσε, για μία ακόμα φορά πρόσφατα, προσλήψεις, ώστε ο συνολικός αριθμός τους να φτάσει τους 45, προειδοποιώντας, βέβαια, ότι «οι επιθεωρητές δεν είναι για χόρταση»!
Ποια διέξοδο βλέπει για την περιοχή η κ. Καραβασίλη; «Χρειάζεται μια ριζική λύση, ένα συγκροτημένο Βιομηχανικό Πάρκο, με πρόβλεψη επεξεργασίας των βιομηχανικών αποβλήτων. Η πρόταση του Πολυτεχνείου, της κ. Λοϊζίδου, για τη δημιουργία κεντρικής μονάδας είναι σε θετική κατεύθυνση. Επίσης υπάρχει και το πρόβλημα της αποκατάστασης της ζημιάς, που έχει τεράστιο κόστος. Αρχικά, βεβαίως, πρέπει να σταματήσει κάθε δραστηριότητα που δηλητηριάζει νερό και υπέδαφος. Από 'κει και πέρα χρειάζεται απορρύπανση εδαφών και υδάτων. Ειδικά η απορρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα είναι μια πολύ λεπτή διαδικασία, με πολύ υψηλό κόστος».
Ποιος θα πληρώσει; Η πρώην διευθύντρια των Επιθεωρητών είναι κατηγορηματική. «Ο λογαριασμός πρέπει να πάει σε αυτούς που ρύπαναν την περιοχή, δηλαδή στις εταιρείες. Το πρόβλημα, βέβαια, είναι ότι, με ευθύνη της κυβέρνησης, δεν έχει ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο η ευρωπαϊκή οδηγία 35/2004, η οποία προβλέπει ότι το κόστος της αποκατάστασης της περιβαλλοντικής ζημιάς βαρύνει τους ρυπαντές. Κανονικά θα έπρεπε να έχει ενσωματωθεί από τις αρχές του 2007».
Η κ. Καραβασίλη μπορεί να μιλάει ώρες για τη διάτρητη «ασπίδα» προστασίας του περιβάλλοντος, από τη μεριά του κράτους. «Δεν έχει οριοθετηθεί καν η λεκάνη απορροής του Ασωπού, για ποια προστασία υπογείων υδάτων να μιλήσουμε»;
Επιπλέον, τονίζει ότι πρέπει να επανεξεταστούν όλες οι άδειες λειτουργίας των εργοστασίων. Κανονικά, κάθε τρία χρόνια πρέπει να γίνεται αναθεώρησή τους, με βάση τα νέα δεδομένα της νομοθεσίας, τις τεχνολογικές εξελίξεις ή τις αλλαγές στην παραγωγή της μονάδας. «Αρκετές άδειες πρέπει να έχουν ήδη λήξει. Ηδη από την εποχή που κάναμε εμείς ελέγχους υπήρχαν. Αλλά ποιος θα κάνει πραγματικούς και όχι τυπικούς ελέγχους»; Τα ερωτήματα αυτά βαρύνουν την κυβέρνηση και ειδικά το ΥΠΕΧΩΔΕ. Δεν μπορεί κανείς να τα ξεπεράσει. Είναι πλέον υπόθεση ζωής ή θανάτου.


Δημήτρης Δερματάς
Καθηγητής στο πανεπιστήμιο Στίβενς των ΗΠΑ
Πριονίδια, φύκια και ψαροκόκαλο «παροπλίζουν» το εξασθενές χρώμιο
Εχει πανέμορφο χρώμα, είναι «παιχνιδιάρικο» και κινητικό, μόνο που έχει ένα ελάττωμα: είναι καρκινογόνο! Ο λόγος για το εξασθενές χρώμιο.
Ο Δημήτρης Δερματάς, καθηγητής Περιβαλλοντικής Μηχανικής στο Πανεπιστήμιο Στίβενς στις ΗΠΑ και Ειδικός Σύμβουλος σε θέματα Περιβάλλοντος στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης, μεταφέροντας και την εμπειρία της Αμερικής (όπου το πρόβλημα του χρωμίου έχει απασχολήσει περισσότερο) μιλάει στο ΟΙΚΟ για τους κινδύνους που περικλείει το εξασθενές χρώμιο και για τον τρόπο διαχείρισής του.
«Από την αρχή μου προκάλεσαν μεγάλη εντύπωση οι υψηλές συγκεντρώσεις εξασθενούς χρωμίου στον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής. Αυτό σημαίνει ή ότι υπάρχει υψηλό υπόβαθρο εξασθενούς χρωμίου στα υπόγεια πετρώματα, πράγμα εξαιρετικά σπάνιο, ή ότι υπάρχει εντονότατο πρόβλημα ρύπανσης σε μια τεράστια περιοχή με παρουσία και άλλων στοιχείων στο γεωπεριβάλλον. Το πιο πιθανό είναι ότι στο υπέδαφος υπάρχει οξύτατη ρύπανση, μετατρέποντας τα υπόγεια ύδατα σε ένα κοκτέιλ από διάφορα επικίνδυνα χημικά».
Τι είναι ακριβώς το εξασθενές χρώμιο;
Το εξασθενές χρώμιο είναι ένα άτομο χρωμίου, με έξι σθένη, δηλαδή έξι παραπάνω πρωτόνια (CrVI). Η πιο συνηθισμένη μορφή εμφάνισης του χρωμίου είναι το τρισθενές χρώμιο (CrIII). Το τρισθενές χρώμιο δεν είναι επικίνδυνο, μέχρι κάποιες συγκεντρώσεις βεβαίως, μάλιστα είναι απαραίτητο και για την ανθρώπινη δίαιτα. Το τρισθενές χρώμιο όμως δεν διαλύεται συνήθως και είναι αρκετά σταθερό. Απεναντίας, το εξασθενές χρώμιο είναι πάρα πολύ κινητικό, δεν προσροφείται εύκολα στο γεωπεριβάλλον και είναι τοξικό.
Τι προβλήματα υγείας προκαλεί το εξασθενές χρώμιο;
Θεωρείται καρκινογόνο. Ειδικά, μέσω της αναπνοής προκαλεί καρκίνο των πνευμόνων. Υπάρχει πολύ μεγάλος κίνδυνος για τους εργάτες που δουλεύουν σε βιομηχανίες που χρησιμοποιούν χρώμιο, κυρίως λόγω των αιωρούμενων σωματιδίων. Βεβαίως, δεν λείπουν και άλλες μικρότερες αρνητικές επιδράσεις, όπως η δερματίτιδα κ.λπ. Αλλά και μέσω του νερού είναι επικίνδυνο. Σε πειράματα στις ΗΠΑ, χορηγήθηκε νερό με εξασθενές χρώμιο σε ποντίκια, τα οποία εμφάνισαν όγκους. Στο πόσιμο νερό θεωρείται ότι δεν πρέπει να ανιχνεύεται καθόλου. Μια ανεξάρτητη αμερικανική περιβαλλοντική αρχή το Office of Environmental Health Hazard Assessment (OEHHA) σημειώνει ότι η συγκέντρωση δεν πρέπει να ξεπερνά τα 0,2 μικρογραμμάρια ανά λίτρο.
Σε ποιες βιομηχανίες χρησιμοποιείται το χρώμιο;
Χρώμιο και εξασθενές χρώμιο, με διάφορες μορφές, χρησιμοποιούνται κυρίως σε διάφορες βαφές, γιατί δίνουν ωραίο χρώμα, είτε ως σκληρυντικά και αντιδιαβρωτικά. Επομένως, μονάδες που ασχολούνται με βαφές υφασμάτων και χρώματα κάθε είδους, χρωστικές ουσίες για φωτογραφίες, μελάνια, βαφές δερμάτων και βυρσοδεψεία, πλαστικά, σκληρυντικά ατσαλιού, επικαλύψεις ξύλου, αντισκωριακά και κάθε είδους στρώματα προστασίας μετάλλου σε μεταλλουργεία, μπορούν να χρησιμοποιούν χρώμιο. Στις ΗΠΑ, έχει ήδη απαγορευθεί η χρήση του σε πολλές εργασίες, όπως για παράδειγμα ως αντιδιαβρωτικό.
Εχουν παρατηρηθεί και αλλού προβλήματα ρύπανσης από χρώμιο;
Υπάρχει η περίπτωση του Pacific Gas and Electric (PG&E) στο Χίνκλεϊ της Καλιφόρνιας, που έγινε και ταινία με τίτλο «Εριν Μπρόνκοβιτς». Προβλήματα ρύπανσης παρατηρήθηκαν επίσης σε περιοχές, όπου κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου γίνονταν εργασίες επικάλυψης της ατράκτου των αεροσκαφών με χρώμιο. Γενικά, πάντως, δεν είναι πολλές οι καταγεγραμμένες περιπτώσεις μεγάλης ρύπανσης. Υπάρχει το Χάνφορντ Σάιτ στις ΗΠΑ, όπου σήμερα δεν πατάει άνθρωπος. Εκεί όμως παρήγαν πυρηνικά όπλα. Επίσης αναφέρονται πολλές περιπτώσεις σε μεταλλουργεία στην Κίνα και σε βυρσοδεψεία στην Ινδία, καθώς επίσης και σε διυλιστήρια.
Αρα η περίπτωση του Ασωπού είναι από τις ξεχωριστές...
Βεβαίως. Δυστυχώς για τους κατοίκους της περιοχής δεν συναντάς συχνά τόσο μεγάλη ρύπανση. Αυτό που με εντυπωσίασε είναι ότι σε κανονικές συνθήκες φυσικού περιβάλλοντος το Cr VI γίνεται Cr III, ειδικά με την παρουσία οργανικού υλικού. Εδώ βλέπουμε ότι δεν μετατρέπεται ή δεν μετατρέπεται όλο. Αυτό ίσως σημαίνει τεράστια ρύπανση που ίσως συνδέεται με την σημαντική παρουσία διοξειδίου του μαγγανίου και γενικότερα έντονων συνθηκών οξείδωσης στο γεωπεριβάλλον. Πρέπει να ερευνηθεί και η περίπτωση απ' ευθείας διάθεσης του εξασθενούς χρωμίου στα υπόγεια ύδατα, μέσω πηγαδιών ή υπόγειων αγωγών.
Πώς μπορούμε να το διαχειριστούμε;
Κατ' αρχάς θέλει πολύ μεγάλη προσοχή στην ίδια την παραγωγή, για τους εργάτες. Είναι ένα ερώτημα εάν είναι αναγκαία η χρήση του με δεδομένες τις εκτεταμένες αρνητικές επιπτώσεις του στο γεωπεριβάλλον και κατ' επέκταση στο οικοσύστημα και στην ανθρώπινη υγεία. Οσον αφορά τα απόβλητα, η αποτελεσματικότερη προσέγγιση είναι η μετατροπή του εξασθενούς χρωμίου σε τρισθενές. Είναι πολλά τα υλικά που μπορείς να χρησιμοποιήσεις. Ενδεικτικά: μικρόβια ή οργανικό υλικό, πριονίδια, βακτήρια, φύκια, φυτά, απόβλητα από βιομηχανία τροφίμων, τανίνες από λωτό, πολυμερή βιομηχανικά, άλατα δισθενούς σιδήρου κ.λπ. Πρόκειται για σχετικά φθηνές λύσεις. Αν στα απόβλητα έχεις και άλλες επικίνδυνες ουσίες, χρησιμοποιείς συνδυασμούς των παραπάνω ή χημικές μεθόδους με χρήση πολύ δυνατών υλικών προσρόφησης, όπως για παράδειγμα διοξείδιο του τιτανίου. Στις ΗΠΑ πρόσφατα χρησιμοποιείται πολύ το αλεσμένο απόβλητο ψαροκόκαλο. Μαζεύει τα πάντα… Με τόσο πολλές λύσεις είναι εγκληματική η απόρριψη του χρωμίου στο περιβάλλον.
Τι γίνεται όμως από τη στιγμή που διαφύγει το εξασθενές χρώμιο στη φύση;
Τότε τα πράγματα γίνονται πολύ πιο δύσκολα. Φυσικά, το πρώτο μέτρο είναι να σταματήσεις την πηγή της ρύπανσης. Εάν η μολυσμένη έκταση είναι μικρή, προχωράς σε χημική σταθεροποίηση κυρίως μέσω επεξεργασίας με άλατα του δισθενούς σιδήρου ή σε άντληση και κατεργασία των υδάτων. Η περίπτωσή μας όμως δυστυχώς δεν είναι αυτή. Εδώ μπορούμε να διαμορφώσουμε τείχη - φίλτρα μέσα στη γη, όπου περνώντας το νερό από εκεί θα διηθείται και θα καθαρίζεται. Είναι η τεχνική των διαπερατών ενεργών φραγμάτων (Permeable Reactive Barriers, PRBs), με τη χρήση των κατάλληλων υλικών, όπως μηδενικού σθένους σίδηρος, ζεόλιθος, αλεσμένο ψαροκόκαλο.

________________________________________
Kλείσιμο

Hμερομηνία : 06-11-07
Copyright: http://www.kathimerini.gr