ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΠΟΦΑΣΗ ΜΕ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΣΗΜΑΣΙΑ

άρθρο του Αθανάσιου Παντελόγλου, Χημικού- Μsc Βιοχημικού Μηχανικού, Προέδρου του ΙΤΑΠ

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Χρόνια τώρα μιλάμε και λέμε, για την “νέα συσσωρευμένη γνώση” σχετικά με την ιδιαίτερη επίδραση του εξασθενούς χρωμίου πάνω στην ανθρώπινη υγεία και την αναγκαιότητα ειδικών μέτρων ώστε να μην ανιχνεύεται καθόλου, αυτός ο αποκλειστικά ανθρωπογενής, πολλαπλά επικίνδυνος ρύπος στο περιβάλλον των ανθρώπων ( πχ. Νερό,αέρας, χώμα κ.λ.π.). Μέχρι πρόσφατα, οι διάφοροι φορείς και οι εξουσίες, μας έλεγαν ότι “δεν έχουν βάση” τα λεγόμενα μας.

Καθώς, σειρά από δημοσιεύσεις τεκμηρίωναν τους ισχυρισμούς μας, άρχισε να υποχωρεί, η αντίδραση τους για την “επιστημονική βασιμότητα -εγκυρότητα” των απόψεών μας. Όμως επέμεναν στην αναγκαιότητα ύπαρξης και σκοπιμότητα χρήσης του εξ ασθενούς χρωμίου και μας χαρακτήριζαν “ρομαντικούς” και μας κατηγορούσαν για έλλειψη ρεαλισμού σε σχέση με το ζητούμενο. Πολλοί, σε πολλούς φορείς, επέμεναν , με έναν εξοργιστικό τρόπο,να αγνοούν τα νέα επιστημονικά δεδομένα,με το επιχείρημα ότι: Οι πληροφορίες αυτές και τα δεδομένα δεν είχαν νομικό -διοικητική υπόσταση. Διότι ,όπως ισχυρίζονταν δεν είχαν συμπεριληφθεί στις “επίσημες αποφάσεις και στις καθοδηγητικές οδηγίες των ευρωπαϊκών οργάνων”. Έτσι κατέληγαν και καταλήγουν να μην δέχονται “να αναγνωρίσουν” τέτοιους κινδύνους από την παρουσία του εξασθενούς χρωμίου και τις ενώσεις του, στο πόσιμο νερό. Η θέση αυτή ήταν λάθος και τώρα γίνεται ακόμη εμφανέστερο ότι είναι οδυνηρό πλέον λάθος. Διότι :

Από αρχής, Ήδη από το 2006 ,στην καθοδηγητική οδηγία 1907/2006, γνωστή ως REACH, που έμπαινε σε πλήρη ισχύ και στην Ελλάδα, από 1η Ιουνίου 2007, και την είχαν ψηφίσει ευρωβουλευτές όλων των ελληνικών κομμάτων, είχε συμπεριληφθεί μια από τις ενώσεις του εξασθενούς χρωμίου στην λίστα των “Πάρα Πολύ Επικίνδυνων Ουσιών”, με αναγνώριση τις “τριπλής δράσης της”. Αυτό σήμαινε ότι για τις ουσίες αυτές, δεν υπήρχε και δεν μπορούσε να υπάρξει τοξικολογικά οριακή ασφαλής συγκέντρωση (δόση). Αιτία ήταν, ότι οι ενώσεις που είχαν καταταχτεί στην λίστα αυτή, και που εμφάνιζαν την ταυτόχρονη “τριπλή δράση” πάνω στην ανθρώπινη υγεία. {( καρκινογένεσης(Κ). Μεταλλαξιογόνες (Μ) .Και Τερατογόνες (Τ) δηλαδή: μπορούν να παρεμβάλλονται στην ανθρώπινη αναπαραγωγική διαδικασία, δημιουργώντας παρενέργειες που μπορούν να καταλήξουν σε Τερατογένεση )} Με τέτοια τοξικολογικά δεδομένα λοιπόν, για μια χημική ένωση, είναι αδύνατον να υπολογισθεί ένας αποδεκτός “βαθμός κινδύνου” (κατά την λογική του risk Assessment) και επομένως για τις ουσίες Κ.Μ.Τ. Ιδιοτήτων, (Όπως το εξασθενές χρώμιο) εγένετο δεκτό από τότε ότι: “Δεν υπάρχει ασφαλής “δόση” (άρα και ασφαλές όριο συγκέντρωσης στον αέρα,το νερό,το χώμα κ.λ.π.) σε σχέση με τις επιδράσεις τους στην ανθρώπινη υγεία.

Από τότε: Πολλοί έστρεψαν την προσπάθεια τους να αμφισβητήσουν την ακρίβεια των απόψεων μας, παίζοντας με τα ίδια την τοξικολογία και τον τρόπο που παράγει τα δεδομένα της.

Την μια, αμφισβητούσαν την σοβαρότητα των μελετών τοξικότητας, με το να ισχυρίζονται” ότι γίνονται σε πειραματόζωα” και άρα δεν υπάρχουν αναλογίες των παρατηρούμενων επιπτώσεων στους ανθρώπους. Την άλλη, έπαιζαν με τις πιθανότητες, τις κινηματικής των χημικών αντιδράσεων και τους βαθμούς αποδόσεως μιας χημικής αντίδρασης και έλεγαν με σπουδή και βεβαιότητα ότι: Ναι μεν το εξ ασθενές, άμα το καταπίνουμε κάνει ζημιά αλλά τελικά δεν υπάρχει επίδραση εξασθενούς χρωμίου με το τοξινομένο Νερό που πίνουμε , διότι κατά την κατάποση, αυτό μετατρέπεται όλο σε τρισθενές, και άρα γίνεται θρεπτικό! Ιχνοστοιχείο!! στο στόμα και το στομάχι μας.

Νομίζω όμως ότι: Η είδηση που μας έρχεται τώρα, μπορεί πια και βάζει “τελεία και παύλα” στην όλη υπόθεση τις “αμφισβήτησης των επιδράσεων του εξασθενούς χρωμίου στον άνθρωπο,ταυτόχρονα “βάζει κάθε κατεργάρη στον πάγκο” των ευθυνών του, όπως επίσης καθορίζεται πλέον και η παραπέρα τύχη, όλων των χημικών ενώσεων του εξασθενούς χρωμίου , σαν υλικά που μπαίνουν για χρήση στις βιομηχανικές παραγωγές, στον Ευρωπαϊκό χώρο!!. Η Είδηση λοιπόν μας λέει ότι: Στις αρχές Ιουνίου 2010,Οι επίσημοι εκπρόσωποι, εξειδικευμένοι φορείς, για τα χημικά, όλων των κρατών μελών τις Ευρωπαϊκής Ένωσης , στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Xημικών Yλικών (European chemicals Agency Ε.CH.A, όπου Την Ελλάδα εκπροσωπεί το Γενικό Χημείο Του Κράτους) συμφώνησαν ομόφωνα για την μετάταξη 8 νέων χημικών ουσιών και την ένταξη τους στην λίστα των”Πλέον Επικίνδυνων Χημικών” του κανονισμού REACH.

Οι τεσσάρες από τις 8 ουσίες ήταν ενώσεις του εξ ασθενούς χρωμίου. (ήτοι: Χρωμικό Νάτριο, Διχρωμικό Αμμώνιο, Χρωμικό κάλιο, Διχρωμικό κάλιο). Όλες τους, βιομηχανικής χρήσεως πρώτες ύλες, με εκτεταμένη χρήση σε πολλές σπουδαίες βιομηχανικές τεχνολογίες αλλά και συνηθισμένη πηγή ρύπανσης περιβάλλοντος και χώρων εργασίας με εξ ασθενές χρώμιο.

Η αίτια που ενέκριναν την μετάταξη των ενώσεων του εξ ασθενούς χρωμίου ήταν ότι : Η εισηγήτρια χώρα (Γαλλία), με την εκτεταμένη ειδική μελέτη της και μετά από εκτενή διαβούλευση με τους εκπροσώπους των βιομηχανιών που χρησιμοποιούν τα υλικά αυτά και τα ευρωπαϊκά συνδικάτα, έφτασε να αναγνωρίζει ότι οι ουσίες αυτές επιφέρουν “την τριπλή επίδραση” στον ανθρώπινο οργανισμό Κ.Μ.Τ. Και πάρα το ότι είναι δύσκολο (είτε αδύνατον) να υποκατασταθούν σε ορισμένες βιομηχανικές εφαρμογές, Έφτασαν να εισηγούνται και αποδέχονται ότι: Είναι ανάγκη, στο όνομα τις προστασίας τις δημόσιας υγείας να ενταχθούν τα χημικά αυτά στην Λίστα των “Πλέον Επικίνδυνων Χημικών “του REACH ,έστω και αν “το κόστος -όφελος” από αυτήν την απόφαση είναι μεγάλο για τους παραγωγούς που τα χρησιμοποιούν. Οι άλλες ενώσεις που εντάχθηκαν είναι το τριχλωροαιθυλένιο, (εισηγήτρια Γαλλία,), το βορικό οξύ,(εισηγήτρια Γερμανία),το δινάτριο άλας του τετραβορικού οξέως και μια ενυδατωμένη μορφή επταοξειδίου του δινάτριου-τετραβορικου οξέως.(εισηγήτρια Δανία).

Συνέπειες, μιας τέτοιας απόφασης, είναι ότι τα υλικά αυτά μπαίνουν άμεσα, σε ιδιαίτερο καθεστώς έγκρισης αδειοδότησης κυκλοφορίας και ελεγχόμενο καθεστώς χρήσης στις παράγωγες ,λόγω ειδικής επικινδυνότητας. Ανήκουν πλέον στην ειδική κατηγορία ειδικών- επικίνδυνων χημικών υλικών ,που η πώληση τους γίνεται μόνον από κατόχους ειδικής άδειας διάθεσης του προϊόντος, ενώ η χρήση τους επιβάλει ειδική περιβαλλοντική αδειοδότηση εγκατάστασης όπου αυτά θα χρησιμοποιούνται.

Τα χημικά υλικά που εντάσσονται στην λίστα των “Πλέον Επικίνδυνων Χημικών” του REACH, ονοματίζονται και υλικά τις Λίστας “Υποκατέστησε το, τώρα”, μιας και συνοδεύονται από ολόκληρη σειρά εξειδικευμένων μέτρων προστασίας τις υγείας στην δουλειά, ειδικές απαιτήσεις και προδιαγραφές καθαρότητας τελικού προϊόντος, που έχει δουλευτεί με τέτοια υλικά. Όπως και ειδικές απαιτήσεις κατασκευών και αξιοπιστίας εργοστασίου, που θα τα δουλέψει και προληπτικά μέτρα ασφάλειας και προστασίας περιβάλλοντος. Τελικά είναι τέτοια τα μέτρα και οι όροι εργασίας με αυτά τα υλικά ,που συμφέρει να σταματήσει η χρήση τους και η παραγωγή να γίνεται με άλλα φιλικότερα υλικά.

Όμως: Νομίζω χρήσιμο θα ήταν να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την σημασία και την χρησιμότητα ορισμένων εννοιών της τοξικολογικής σκέψης. Μια από αυτές είναι: Ο “Υπολογισμός του βαθμού κινδύνου” που μπορεί αντιμετωπίσει ένας άνθρωπος, όταν έρθει αντιμέτωπος με ένα επικίνδυνο ειδικό χημικό υλικό, με έναν συγκεκριμένο τρόπο επίδρασης και δυειίδησης. Είναι μια επιστημονικό- πολιτική πλέον λογική, που λογαριάζει συνήθως τα ρίσκα , του εκτεθειμένου στον κίνδυνο, άλλα χωρίς να δίνει λόγο και τελικά να ρωτά την ατομική γνώμη του δυνητικά παθόντα.

Είναι μια προσπάθεια σαν και αυτές που χαρακτηρίζουμε “Λέει ότι φροντίζει για εμάς χωρίς εμάς” . Όμως Ισχυρίζονται όλοι ,ότι είναι μια “αναγκαία “ μεθοδολογία, γιατί στο τέλος τις γραφής “κάτι πρέπει να γίνει” και κάπου πρέπει να καταλήγει το πρακτέο!!!!. Είναι η μέθοδος σκέψης, η οποία προσπαθεί να δει τα δεδομένα τις τοξικολογίας και τα συμφέροντα ,από περισσότερες τις μιας σκοπιάς.( πέραν από αυτήν την απλή,που επιβάλει η τοξικολογική προστασία τις Υγείας). Είναι μια λογική “λάστιχο”, που εύκολα παίρνει “το σχήμα των συμφερόντων” που καλείται να εξυπηρετήσει, σε σχέση με τα διάφορα μπλοκ εξουσιών και οικονομικών συμφερόντων. Πορεύεται παζαρεύοντας, όρια και συγκεντρώσεις ασφαλών δόσεων “ενός τοξικού χημικού υλικού που επιδρά μεμονωμένα”.

Για χρόνια τώρα, παράγει τόμους ολόκληρους ερευνητικής βιβλιογραφίας και πασχίζει να κρατήσει, μια σειρά από χημικές πρώτες ύλες και υλικά, σημαντικής τεχνικής και οικονομικής σημασίας, σε ενεργή χρήση, ανεξάρτητα αν χαρακτηρίζονται από μια συμπεριφορά που τις κατατάσσει στις ειδικές- επικίνδυνες χημικές ύλες. Το πασχίζουν καθώς προσδιορίζουν “τον βαθμό κινδύνου” αφ' ενός μεν, με τα κριτήρια “τις πρόληψης και προφύλαξης” από τις συνέπειες χρήσεως κάθε ενός χημικού υλικού (Επιστημονική Θεώρηση τις ασφαλούς συγκέντρωσης- δόσης του) και αφ' έτερου δε,σε συνδυασμό με τα κριτήρια “κόστους- οφέλους”για την χρήση του χημικού αυτού υλικού.

Καταστάσεις και παζάρια όπου: Η σειρά από τα κοινωνικό- οικονομικά και πολιτικά κριτήρια, μπορούν και να πρυτανεύσουν και τότε ,αυτοί που αποφασίζουν, καταλήγουν στην αναγκαιότητα παράτασης χρήσης, ενός χημικού υλικού ,στις βιομηχανικές παραγωγές και στην αναγκαιότητα τις παρουσίας του στα τελικά προϊόντα. Βέβαια για να εξιλεωθούν και να κρατούν τα προσχήματα, κανονίζουν να βάζουν ταυτόχρονα: Όρους ασφαλούς χρήσεως και καθορίζουν ότι: Πρέπει να τηρούνται συγκεκριμένα μέτρα προφύλαξης ώστε, η ελευθέρωση και η επίδραση αυτού του ενός χημικού υλικού στην υγεία των ανθρώπων, να μην ξεπερνά κάποια όρια συγκεντρώσεων (δόσεων) και έτσι το ρίσκο να κρατιέται σε αριθμητικά όρια θυματοποίησης, που αυτοί κρίνουν ότι μπορεί να είναι αποδεκτό από την κοινωνία .(π,χ Ένας στους 100, είτε 1 στους 1000 κ.λ.π. Συνηθέστατα 1 στο 1.000.000). Επομένως: Μέσα από έναν συγκερασμό συμφερόντων, πολιτικής σκοπιμότητας και αναγκαιοτήτων για την προστασία τις δημόσιας υγείας, είναι δυνατόν να καθορίζονται κάποια όρια “σχετικής ασφάλειας χρήσης “ για ένα τοξικό χημικό υλικό και κατά συνέπεια, να επιτρέπεται και το πέρασμα του, μέχρι μια ορισμένη συγκέντρωση- δόση και στο γενικότερο περιβάλλον (και τα συστατικά του( π,χ αέρας,νερό,χώμα κ.λ.π.)) που διαθέτουμε για διεξαγωγή τις ανθρώπινης ζωής.

Όμως τώρα πλέον τα πράγματα δεν είναι τόσο άπλα. Εκεί που δεν χωρά ο οποιοσδήποτε “λογαριασμός του βαθμού κινδύνου” και δεν σηκώνει παζάρι και την παρεμβολή οποιασδήποτε “ασφαλούς συγκέντρωσης”(δόσης) είναι για τα Κ.Μ.Τ. Χημικά υλικά. (Καρκινογεννετικά, Μεταλλαξιογόνα, Τερατογεννετικά).

Η είδηση λοιπόν είναι σαφής,η λίστα αυτή του REACH έχει πλέον εμπλουτισθεί με 38 τέτοια χημικά υλικά και για αυτά δεν υπάρχει όριο παζαρέματος.

Επίσης μετά και αυτήν την είδηση είναι πλέον γεγονός ότι: Οι χρησιμοποιούμενες χημικές πρώτες ύλες και τα βοηθητικά χημικά παραγωγών, μαζί με την απόλυτη διευκρίνηση των “ τεχνολογικών διαδικασιών“ που θα επιλέγεται να χρησιμοποιηθούν σε μια προτεινόμενη παραγωγική διαδικασία, (π,χ. Σε μια πρόταση επένδυσης) είναι και πρέπει να γίνουν τα καθοριστικά στοιχειά “του βαθμού ενόχλησης” που μπορεί να δώσει η επένδυση . Νομίζουμε και προτείνουμε αυτή να είναι η κύρια και καθοριστική βάση για την αναγνώριση μιας παραγωγής, σαν ειδικής -επικίνδυνης για την ανθρώπινη υγειά και την υγεία περιβάλλοντος. Επομένως και για την κατά νόμο κατάταξη της.

Άρα : αυτά πρέπει να είναι το κύριο εργαλείο για την αδειοδότηση χωροθέτησης και επίσης την περιβαλλοντική αδειοδότηση μιας επένδυσης παραγωγικής, με ανανεώσιμες άδειες λειτουργίας.

Όμως επειδή η επιστημονική γνώση δεν σταματά, θα πρέπει από τώρα, να ξέρουμε και να θυμηθούμε ότι στις ίδιες προϋποθέσεις έγκρισης χωροθέτησης και περιβαλλοντικής αδειοδότησης οδηγούν και τα νέα επιστημονικά τοξικολογικά συμπεράσματα που προκύπτουν, τώρα πλέον από την γνώση, όχι τις τοξικολογικής επίδρασης μιας μεμονωμένης χημικής τοξικής ουσίας, αλλά τις ταυτόχρονης επίδρασης ΜΙΓΜΑΤΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ στο περιβάλλον και στην ανθρώπινη ζωή.

Και δυστυχώς η συνολική επίδραση τους δεν είναι πλέον απλή, έστω απλά αθροιστική, αλλά εκθετική, π,χ, τα τοξικά βαρέα μέταλλα δεν εμφανίζονται ποτέ μόνα τους. Εκεί που θα βρείτε εξ ασθενές χρώμιο εκεί θα συναντηθεί να συν -υπάρχει και “εν μίγματι”να επιδρά μόλυβδος, υδράργυρος, είτε νικέλιο και ψευδάργυρος κ.ο.κ. Δηλαδή “ου γαρ έρχεται μόνον”. Οπότε “βράσε όριζαν!!! Δια τούτο τολμώ και λέω από τώρα “Κάλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε” ή αλλιώς “κάλιον το προλαμβάνειν παρά το θεραπέυειν “!!!!!!

Και η κοινωνία και το κράτος άλλο εργαλείο από “την έγκυρη και σοβαρή “κρατική αδειοδότηση παράγωγων” δεν έχει για να προστατευθεί.