Το πρόβλημα της ρύπανσης του υδροφόρου ορίζοντα της περιοχής Ασωπού-Οινοφύτων

Αυτό το καλοκαίρι και λίγο πριν τις εκλογές, μοιραίες και τραγικές συγκυρίες έφεραν στο προσκήνιο το περιβάλλον, αλλά δυστυχώς όχι και στο debate των αρχηγών πολιτικών κομμάτων ούτε και στην πολιτική agenda της κυβέρνησης!

Μετά το σοκ από τις καταστροφικές πυρκαγιές, την απώλεια τόσων ανθρώπων, χιλιάδων στρεμάτων δάσους, πολύτιμης πανίδας και χλωρίδας, εξαφάνιση χωριών και περιουσιών οι κάτοικοι μιας ολόκληρης περιοχής στα Οινόφυταα, τη Θήβα, τον Ωρωπό, κλπ., έμαθαν ότι το πόσιμο νερό που χρησιμοποιούν είναι «εμπλουτισμένο» με εξασθενές χρώμιο.

Πλήθος τα δημοσιεύματα, οι αναλύσεις για το είδος και μέγεθος του προβλήματος, άφιξη ξένων ειδικών και ευρωβουλευτών του κόμματος των Πράσινων, παρεμβάσεις του ΣτΕ, των Τοπικών Αρχόντων και ξαφνικά, μετά από δύο χρόνια σιωπή επανεμφανίζεται η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, που όπως εξαγγέλει ο κ. Σουφλιάς είναι σε ετοιμότητα και αναλαμβάνει ρόλο για καθαρισμό του ποταμού, εντατικοποίηση των ελέγχων στα εργοστάσια, αντιμετώπιση της ρύπανσης, αύξηση των προστίμων, κλπ., χωρίς ωστόσο να γίνεται αναφορά για κατάργηση του προεδρικού διατάγματος που χαρακτηρίζει τον Ασωπό αποδέκτη μη επεξεργασμένων βιομηχανικών λυμάτων.

Ευτυχώς υπάρχουν ακόμη «ενεργοί» πολίτες και φορείς που δεν επαναπαύονται και συνεχίζουν να ερευνούν και να πιέζουν με όποιο τρόπο και όποιο μέσο διαθέτουν:

Η Ομοσπονδία Συλλόγων Ωρωπού, με μακράν πορεία σε ένα άνισο αγώνα για την προστασία του Ασωπού επιμένει 30 τώρα χρόνια, με πλήρη συνείδηση της σημασίας του σημαντικού αυτού οικοσυστήματος για την Αττική και των κινδύνων που διατρέχουν οι κάτοικοι από τη ρύπανση και εξακολουθεί να πιέζει τους αρμόδιους, καταδεικνύοντας τα εμφανή σημάδια ρύπανσης και τους υπευθύνους, τις βιομηχανίες, που εξακολουθούν να ρίχνουν τα απόβλητά τους μέσα στο ποτάμι και να λειτουργούν σε «φτηνή» για τους επενδυτές βιομηχανική ζώνη, με ανυπολόγιστο τίμημα για το περιβάλλον και τους κατοίκους.

Σύμφωνα με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία οι εκβολές του ποταμού Ασωπού αποτελούν το δεύτερο σημαντικότερο υγροτοπικό σύστημα της Αττικής και είναι καταφύγιο άγριας ορνιθοπανίδας, ιδιαίτερα σημαντικό για την αναπαραγωγή ορισμένων απειλούμενων ειδών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Και φτάσαμε στην ώρα μηδέν: Προσβλήθηκε ο υδροφόρος ορίζοντας της ευρύτερης περιοχής με βαρέα μέταλλα και εξασθενές χρώμιο, ουσία που είναι «επίκτητη» για τον πλανήτη και άκρως τοξική και επικίνδυνη γιατί εισέρχεται στη διατροφική αλυσίδα και μέσω των γεωργικών προϊόντων. Ανιχνεύθηκε στο νερό με το οποίο υδρεύονται οικισμοί, αρδεύονται καλλιέργειες, παρασκευάζονται ποτά και τρόφιμα τα οποία διανέμονται σε όλη την Ελλάδα.

Πίσω από τη ρύπανση κρύβονται πάνω από 200 βιομηχανίες, μέσης και υψηλής όχλησης βυρσοδεψεία, χημικές βιομηχανίες, μονάδες παραγωγής τροφίμων, βαφεία, επιμεταλλωτήρια, μεταλλοβιομηχανίες, που περιφρονώντας τους νόμους και ευνοημένες από την έλλειψη επαρκών ελέγχων, απορρίπτουν ανεπεξέργαστα τα απόβλητά τους στον υδροφόρο ορίζοντα, δηλητηριάζοντας και το πόσιμο νερό, καθώς δεν λειτουργούν -λόγω κόστους- τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας αποβλήτων, όσες διαθέτουν (και που απέκτησαν με επιδότηση!) ή σε ορισμένες περιπτώσεις δεν έφτιαξαν ποτέ.

Η αιτία; Η μη συμμόρφωση με την κείμενη περιβαλλοντική νομοθεσία (μη τήρηση των περιβαλλοντικών όρων που έχουν εγκριθεί για τη λειτουργία κάθε βιομηχανίας) με συνέπεια την πλήρη περιβαλλοντική καταστροφή και υποβάθμιση της ευρύτερης περιοχής.

Η διαπίστωση αυτή είχε ωστόσο γίνει από τα τέλη του 2003 από την νεοσύστατη Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ), μετά από καταγγελία της Ομοσπονδίας Συλλόγων Ωρωπού και σχετικών επερωτήσεων στη Βουλή όταν διενεργήθηκε αυτοψία στην περιοχή από κοινού με εκπροσώπους της Ομοσπονδίας καθότι η ρύπανση ήταν προφανής «δια γυμνού οφθαλμού».

Το θέμα τέθηκε σαν προτεραιότητα της ΕΥΕΠ και σειρά επιθεωρήσεων διενεργήθηκαν, αρχικά σε 10 βιομηχανίες (1ο εξάμηνο 2004) της περιοχής καθώς και συντονιστικές συσκέψεις με αρμόδιες υπηρεσίες του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. και της Νομαρχίας Βοιωτίας. Στη συνέχεια συντάχθηκαν Πράξεις Βεβαίωσης Παραβάσεων για τις 9 περιπτώσεις όπου διαπιστώθηκε ανεξέλεγκτη απόρριψη ανεπεξέργαστων υγρών βιομηχανικών αποβλήτων στον ποταμό, μέσω αγωγών κρυμμένων έντεχνα στις καλαμιές, είτε εναπόθεση στερεών αποβλήτων στην κοίτη του Ασωπού, μη ύπαρξη ή/και λειτουργία βιολογικών καθαρισμών, κλπ., και καταλογίστηκαν πρόστιμα, ενώ οι σχετικοί φάκελοι διαβιβάστηκαν στις αρμόδιες υπηρεσίες στον οικείο Εισαγγελέα για περαιτέρω έλεγχο ποινικών ευθυνών.

Διαπιστώθηκε παράλληλα, ότι οι Υπηρεσίες Περιβάλλοντος των νομαρχιών δεν διέθεταν το ανάλογο προσωπικό και τα μέσα για την επίτευξη του έργου τους με αποτέλεσμα να διενεργούνται ελάχιστοι έλεγχοι, να καταλογίζονται πολύ μικρά πρόστιμα (που σπάνια πληρώνονται).

Η ΕΥΕΠ πληροφορήθηκε την ύπαρξη μελέτης που ανέθεσε το ΥΠΕΧΩΔΕ το 1996 στο Πολυτεχνείο (υποβλήθηκε 1997-1998 από την Μαρία Λοϊζίδου, καθηγήτρια Χημείας Περιβάλλοντος στο ΕΜΠ) με προτάσεις αντιμετώπισης του προβλήματος και τεύχη δημοπράτησης για δημιουργία αγωγού που θα οδηγεί τα λύματα σε Κεντρική Μονάδα Επεξεργασίας των Βιομηχανικών Αποβλήτων και των αστικών λυμάτων του Αυλώνα και για υποχρέωση κάθε βιομηχανίας να προεπεξεργάζεται τα απόβλητά της. Το έργο τελικά δεν χρηματοδοτήθηκε.

Η τότε Γενική Επιθεωρήτρια έδωσε εντολή στον αρμόδιο Τομέα (Νοτίου Ελλάδας) να προγραμματίζει ικανές επιθεωρήσεις μηνιαίως σε βιομηχανίες της περιοχής, διαφόρων κατηγοριών και μεγέθους, με κριτήρια την ένταση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, την ποσότητα των απορριπτόμενων υγρών αποβλήτων και το είδος της ρύπανσης, στη βάση ασφαλούς δείγματος, ώστε να συγκεντρωθούν ικανά στοιχεία ως προς το βαθμό τήρησης των περιβαλλοντικών όρων και συμμόρφωσης στην κείμενη περιβαλλοντική νομοθεσία (έλεγχος αδειοδοτήσεων, τεχνολογιών και τεχνικών περιορισμού ρύπανσης και περιβαλλοντικών όρων).

Τον Ιούλιο του 2004 η Γενική Επιθεωρήτρια "απομακρύνθηκε" από την Υπηρεσία και αντικαταστάθηκε. Οι έλεγχοι στην περιοχή, που είχαν ήδη "ατονίσει", σταδιακά σταμάτησαν, όχι όμως και οι επεμβάσεις της Ομοσπονδίας Συλλόγων Ωρωπού και του Νομάρχη Βοιωτίας που συνεχίστηκαν, ενώ με το θέμα ασχολήθηκε και η Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής.

Το ΥΠΕΧΩΔΕ συγκάλεσε, στις 12-12-05, σύσκεψη σε επίπεδο Υπουργών και υψηλόβαθμων υπηρεσιακών παραγόντων με θέμα τη ρύπανση του Ασωπού και ο Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ δεσμεύθηκε - μεταξύ άλλων – ότι θα επικαιροποιηθεί άμεσα η μελέτη του ΕΜΠ για ίδρυση, κατασκευή & λειτουργία Κεντρικής Μονάδας επεξεργασίας Βιομηχανικών Αποβλήτων της περιοχής Ασωπού ποταμού και αστικών λυμάτων Αυλώνα και θα συμπληρωθεί με όλα τα απαιτούμενα, προκειμένου να ενταχθεί για υλοποίηση η δράση στο Δ΄ Κ.Π.Σ. Ωστόσο, δεν έγινε κουβέντα για τον άμεσο αποχαρακτηρισμό του ποταμού από αποδέκτη λυμάτων.
Σε σύσκεψη, στις 14/12/2005, στο γραφείο του Νομάρχη Βοιωτίας, παρουσία Αντινομαρχών και Υπηρεσιακών παραγόντων της Ν.Α. και κλιμακίου επιθεωρητών της ΕΥΕΠ αποφασίστηκε η συνέχιση των αυστηρών ελέγχων στις βιομηχανίες και η επιβολή υψηλών προστίμων στην περίπτωση παραβάσεων απ’ αυτές.

Η Νομαρχία Βοιωτίας επέβαλε, στη συνέχεια, πρόστιμα ύψους 250.000 ευρώ σε εννέα επιχειρήσεις και εκκρεμεί δίκη των ιδιοκτητών και υπευθύνων 13 εργοστασίων της περιοχής του Ασωπού, που κατηγορούνται για ανεξέλεγκτη ρίψη στον ποταμό υγρών και στερεών βιομηχανικών αποβλήτων, μετά από κινητοποίηση της Ομοσπονδίας Συλλόγων Ωρωπού.

Σήμερα και υπό την πίεση των άκρως ανησυχητικών αποτελεσμάτων των μετρήσεων του Γενικού Χημείου του Κράτους για την ποιότητα του πόσιμου νερού, σειράς καταγγελιών από την Ομοσπονδία, λοιπούς φορείς και της Ευρωπαϊκής Ένωσης το ΥΠΕΧΩΔΕ ανέλαβε δράση.

Ωστόσο, πριν 30 χρόνια η τοπική εφημερίδα «Η Φωνή του Ωρωπού» προειδοποιούσε ότι: «Ο Ασωπός ποταμός μετετράπη σε ρυπαρόν ρέμμα», «Μελετάται η μετατροπή του Ασωπού εις αγωγό μεταφοράς των δηλητηριωδών αποβλήτων των εργοστασίων», «Κίνδυνος θάνατος τα απόβλητα για την υγεία και τη θάλασσά μας» (τίτλοι του 1974 και του 1979). Ένα δημοσίευμα του φύλλου τον Φεβρουάριο 1974 ανέφερε: «Γνωρίζομε ότι τα απόνερα τα εργοστασίων αποτελούν γάγγραινα που θα μολύνη αργά, αλλά σταθερά τον Ευβοϊκό και θα σαπίση την υγεία των κατοίκων».