Κοζάνη: Συνορεύοντας με το θάνατο

«Καρκίνος», λέει, και η λέξη ίσα που βγαίνει από τα χείλη της. Σαν να ντρέπεται, μα πιο πολύ σαν να φοβάται, κι ας έχει περάσει ένας χρόνος από τη στιγμή που ο γιος της βγήκε νικητής στην μάχη με την επάρατη νόσο. «Δεν είναι λίγο για μία μάνα να έχει άρρωστο το παιδί της, αλλά πρέπει να μιλήσω γιατί δεν είμαι η μόνη», εξηγεί η Σοφία Θωμαΐδου και παίρνει μια βαθιά ανάσα. Εξάλλου, στην Ακρινή Κοζάνης, το χωριό που συνορεύει με το θάνατο, ασθένειες όπως καρκίνος, καρδιοπάθειες, άσθμα και αλλεργική ρινίτιδα δεν είναι κάτι το ασυνήθιστο.

Στη δυτική πλευρά του οικισμού, σε απόσταση 700 μέτρων από τα σπίτια, βρίσκονται οι εξωτερικές αποθέσεις τέφρας των σταθμών της ΔΕΗ, στη νότια πλευρά οι ταινιόδρομοι μεταφοράς τέφρας και λιγνίτη και σε απόσταση 2,5 χλμ. ο Ατμοηλεκτρικός Σταθμός (ΑΗΣ) Αγίου Δημητρίου. Το τελευταίο στοιχείο, βέβαια, δε χρειάζεται να σου το πουν, γιατί τα πέντε τεράστια φουγάρα του σταθμού απλώνουν καθημερινά βαριές τις σκιές τους επάνω στις κατοικίες.

«Είμαστε, δηλαδή, περικυκλωμένοι. Κάθε μέρα από το μπαλκόνι του σπιτιού μου αντικρίζω τα φουγάρα και το μόνο που σκέφτομαι είναι: θάνατος. Ολόκληρη η περιοχή εδώ είναι μολυσμένη», περιγράφει η κ. Θωμαΐδου δείχνοντας ολόκληρο τον οικισμό.

Το όνειρο της μετεγκατάστασης

Εναν οικισμό περίπου 1.300 κατοίκων, ο οποίος τα τελευταία πέντε χρόνια ζει με το όνειρο της μετεγκατάστασης. Η γειτνίαση με ένα από τα πλέον ρυπογόνα εργοστάσια της χώρας, η αυξημένη περιβαλλοντική επιβάρυνση, καθώς και οι αυξημένοι πρόωροι θάνατοι δεν αρκούν για την απαλλοτρίωση της περιοχής από τη ΔΕΗ, αφού στο υπέδαφος της Ακρινής δεν κατοικεί ο λιγνίτης - το πολύτιμο καύσιμο που μέχρι σήμερα οδήγησε στη μετεγκατάσταση και αποζημίωση περίπου 4.500 κατοίκων από την Καρδιά, τη Χαραυγή, τον Κόμανο, την Εξοχή και το Κλείτος.

«Κάθε μέρα που ξημερώνει σκέφτομαι πώς θα καταφέρω να φύγω για να γλιτώσω», αναφέρει και η Κυριακή Ελευθεριάδου, η οποία κατοικεί λίγα μέτρα πιο δίπλα. Οταν πήγε για πρώτη φορά στην Ακρινή ήταν 19 χρόνων και το κλίμα, όπως λέει, ήταν μοναδικό. «Για να καταλάβεις, σκέφτονταν να φτιάξουν σανατόριο στην περιοχή», διηγείται. Σήμερα, έχει δίπλα της το 12χρονο εγγονό της, Ξενοφώντα, ο οποίος υποφέρει από άσθμα. «Μόλις ήρθαν τα ορυχεία η κατάσταση έγινε δραματική. Η τέφρα είναι ο μεγάλος μας εχθρός και έχει αλλάξει ολόκληρη τη ζωή μας, με αποτέλεσμα να τρέχουμε κάθε μέρα στους γιατρούς», δηλώνει.

Ζήτημα επιβίωσης

Του αγώνα των κατοίκων για τη μετεγκατάσταση ηγείται τα τελευταία χρόνια ο πρόεδρος του Συλλόγου Περιβάλλοντος και Ανέργων Ακρινής, Κώστας Πουτακίδης. Οπως εξηγεί στον «Α», «όταν τη δεκαετία του '80 άρχισαν οι πρώτες απαλλοτριώσεις της ΔΕΗ σε απόσταση 500 μέτρων από το χωριό μας δεν είχαμε καταλάβει τι ακριβώς συνέβαινε. Στη συνέχεια αποκαλύφθηκε πως επρόκειτο για μία χωματερή στην οποία εναπόθεταν την τέφρα που προέκυπτε από την καύση λιγνίτη στον ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου». Αυτή η τέφρα, όπως διαπιστώθηκε στην πορεία, θα γινόταν ο εφιάλτης τους. Εισβάλλει στα σπίτια, στις καλλιέργειες και –το χειρότερο- στα πνευμόνια τους. Εκεί, όπως αναφέρει ο ίδιος, τα μεγαλύτερα σωματίδια προκαλούν αναπνευστικές παθήσεις και καρκίνο, ενώ τα μικρότερα εισέρχονται στην κυκλοφορία προκαλώντας γενικότερη τοξικότητα.

«Αυτή η τέφρα είναι ο θάνατός μας. Σχεδόν κάθε σπίτι στην Ακρινή έχει και από έναν άρρωστο. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι τα περισσότερα πιστοποιητικά θανάτου στο ληξιαρχείο μας έχουν ως αιτία τον καρκίνο του πνεύμονα. Η μετεγκατάσταση είναι για εμάς ζήτημα επιβίωσης, ζήτημα ζωής και θανάτου, και γι' αυτό είμαστε αποφασισμένοι να φτάσουμε μέχρι και τα ευρωπαϊκά δικαστήρια», επισημαίνει.

ΔΕΗ: Πολιτική απόφαση η μετεγκατάσταση

Από την πλευρά τους, οι υπεύθυνοι της ΔΕΗ σημειώνουν πως η μετεγκατάσταση του οικισμού αποτελεί πολιτική απόφαση. «Από μόνη της η ΔΕΗ δε δικαιούται να ζητήσει απαλλοτρίωση της Ακρινής, καθώς στο υπέδαφος δεν υπάρχει λιγνίτης. Τίθεται εξάλλου και ζήτημα χρηματοδότησης και γι' αυτό θα απαιτηθεί πολιτική απόφαση. Εξ όσων γνωρίζουμε πάντως η Πολιτεία βλέπει θετικά το αίτημα των κατοίκων», σημειώνει ο γενικός διευθυντής Ορυχείων, Παναγιώτης Νικολακάκος. Οσο για τα παράπονα του κόσμου σχετικά με τις επιπτώσεις της λειτουργίας των σταθμών στην υγεία τους, ο βοηθός διευθυντής της διεύθυνσης Θερμοηλεκτρικών Σταθμών, Θεόδωρος Παπαδέλης, σημειώνει πως «η ποιότητα ατμόσφαιρας δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τις εκπομπές ρύπων και τις άλλες δραστηριότητες της ΔΕΗ ή τρίτων. Η Θεσσαλονίκη, για παράδειγμα, έχει πολλές φορές χειρότερη ποιότητα ατμόσφαιρας από την Κοζάνη κι ας μην υπάρχουν καμινάδες και ορυχεία στην περιοχή». Σύμφωνα με τους ίδιους, μάλιστα, ειδικά στον ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου, όπου η εγκατάσταση των φίλτρων ολοκληρώθηκε πριν από τρία χρόνια, δεν έχει παρατηρηθεί καμία υπέρβαση των ορίων, ενώ μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποια επίσημη επιδημιολογική μελέτη που να επιβεβαιώνει πως τα προβλήματα υγείας των κατοίκων σχετίζονται με τη λειτουργία της ΔΕΗ.

Επιδημιολογική μελέτη

Τον παραπάνω ισχυρισμό, πάντως, ενδέχεται να ανατρέψει η επιδημιολογική μελέτη που εκπονεί εδώ και λίγο καιρό το τμήμα Υγιεινής και Ιατρικής Στατιστικής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου σε συνεργασία με τη νομαρχία Κοζάνης αναφορικά με τη συσχέτιση ανάμεσα στην περιβαλλοντική ρύπανση και την αυξανόμενη νοσηρότητα και θνησιμότητα της ευρύτερης περιοχής της Κοζάνης. «Την τελευταία 15ετία δεν υπάρχει κάποια επίσημη μελέτη που να συσχετίζει αυτά τα δύο στοιχεία και εμάς μας καίνε αυτά τα τελευταία χρόνια αλλά και το μέλλον. Πιστεύουμε πως μόλις ολοκληρωθεί η έρευνα θα αποδειχθεί πως υπάρχει αυξημένη συχνότητα τόσο κάποιων νεοπλασματικών παθήσεων όσο και αναπνευστικών και καρδειαγγειακών παθήσεων που σχετίζονται με τα αιωρούμενα σωματίδια», σημειώνει η παθολόγος και πρόεδρος του Κέντρου Περιβάλλοντος της νομαρχίας Κοζάνης, Κική Αποστολίδου.

Πρωτόγνωρη επιβάρυνση

Σοβαρές συνέπειες από τη δραστηριότητα της ΔΕΗ τόσο στο περιβάλλον όσο και στην ποιότητα ζωής των κατοίκων διαπιστώνει και ο νομάρχης Κοζάνης, Γιώργος Δακής. «Στο νομό Κοζάνης δοκιμάζεται η έννοια του κράτους δικαίου και τα αυτονόητα συνταγματικά δικαιώματα των πολιτών σε σχέση με την ποιότητα ζωής και το δικαίωμα στην υγεία. Η επιβάρυνση της αειφορίας της περιοχής μας βρίσκεται σε πρωτόγνωρα επίπεδα τόσο σε κοινωνικό, οικονομικό όσο και σε περιβαλλοντικό επίπεδο. Ειδικότερα στα περιβαλλοντικά η επιβάρυνση της ποιότητας του αέρα που αναπνέουμε, η αλλοίωση και η δέσμευση του εδάφους, καθώς και η καταστροφή του υπόγειου υδροφορέα καταγράφουν εντυπωσιακές αρνητικές πρωτιές», δηλώνει.

Σωρεία παραβάσεων

Αλλωστε, πρόσφατη έρευνα της Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής στον Ατμοηλεκτρικό Σταθμό (ΑΗΣ) Πτολεμαΐδας είχε αποτέλεσμα τη διαβίβαση στην Εισαγγελία Πλημμελειοδικών Κοζάνης Πράξης Βεβαίωσης, η οποία, μεταξύ άλλων, διαπίστωνε υπέρβαση των στόχων για τις εκπομπές σωματιδίων του Εθνικού Σχεδίου Μείωσης Εκπομπών (ΕΣΜΕ), διάχυτες εκπομπές αερίων ρύπων, έλλειψη άδειας διάθεσης στερεών αποβλήτων, έλλειψη αντιρρυπαντικής τεχνολογίας, ελλιπή παρακολούθηση εκπομπών αερίων ρύπων.